Türkiye’nin en köklü tarih dergisi‘nde bu ay Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu‘nun “Uygur Devletleri Ötüken Uygurları” başlık yazısı:
Doğumunun 119. yılında Mehmet Emin Buğra’yı saygı ve rahmetle anıyoruz.
Doğu Türkistan asırlardır değişik Uygur Devletlerinin yurdudur. Önceleri Ötüken’de (bugünkü Moğolistan), daha sonra Uluğ Türkistan’ın değişik bölgelerinde devletler kuran Uygurlar bugün halen Doğu Türkistan’da yaşamaktadır. Uygurlar’dan bahseden Çin kaynakları onları Hunlar’ın soyundan kabul eder ve Huiho (uçan şahin) adıyla kaydeder. Akraba kavimlerle birlikte Dokuz Oğuz-On Uygur olarak adlandırırlar. Selenga ve Orhon nehirlerinin kıyılarında oturan Töles oymakları Göktürk Devleti kurulunca onların egemenliğini tanıdı.
Uygur yabgusu 744’te Göktürkler yıkılınca kendini kağan ilân etti ve Kutluğ Bilge Köl unvanını aldı; böylece Büyük Uygur Kağanlığı kurulmuş oldu.
Uygurlar’ın kendi birlikleri dokuz oymaktan oluşuyordu. Uygurlar kağanlık süresince Çinliler’le görünürde dostça yaşadılar. İyi münasebetleri geliştirmek amacıyla kurulan akrabalık bağları da bunu destekledi. Bu devirde Uygurlar, Çin’de rahat otorite kurabilmek için bu ülkeye yardım ettiler ve yıllık vergi aldılar. İmparatorun sadece bir isimden ibaret kaldığı zamanlar oldu. Gerileme devrinde ise Çinliler entrikalarıyla yıkılışta başrolü oynadılar.
Yazının devamını Türkiye’nin en köklü tarih dergisi Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi Nisan 2020 – Sayı 400‘de bulabilirsiniz. Dergimize abone olabilir veya bu sayıyı satın alabilirsiniz.
